Başka bir Çin

Marco Polo’nun yahut Rabban Şamua’nın Batı ile Doğu arasında aylar süren yolculuğunu birkaç saatte alabilmenin dezavantajlarını düşünüyordum, uçak bulutların arasından sıyrılıp Şanghay’ın uluslararası havalimanına inerken. Marco Polo Venedik’ten yola çıkıp İran ve Orta Asya üzerinden, onlarca şehirle, kültürle tanışarak Kubilay’ın Hanbalık’ına ulaşmıştı. Rabban Şamua da güzergahı tersinden kat ederek Napoli’ye, Bordeaux’ya kadar gitmişti, saraylara konuk olarak. Öyle ya bu kişiler tarihe ‘gezgin’ olarak not düşülmüştü, asırlar öncesinden. Bugünse, bu yol iki nokta arasında birkaç saatte alınabilir halde. Yolun meşakkatinden kurtardıysa bile gezgin için bu önemli olmamalıydı aslında. Modern seyahatin gezginlikten aldıklarını düşündüm. Uzakdoğu’ya varana kadar uğranılacak onlarca şehir, tanışılacak yüzlerce insan ve kültürlerdi bunlar… İstanbul Yeşilköy’den havalanan uçak 10 saat süren yolculuğun ardından Şanghay Pudong’a iniş yaptı.

Çin’i çağrıştıran ilk şey genellikle Çin Seddi olmuştur. Binlerce kilometre uzanan büyük duvar, dünyanın ilgi merkezlerinden biri olagelmiştir. Kendine özgü mimarisi ve bol kırmızılı süslemeleri de Çin deyince akla ilk düşenlerden. Akdeniz dünyasından binlerce kilometre uzaklıkta, tarihin başka bir önemli havzası burası. Onlarca devlete, hanedana ev sahipliği yapmış, geçmişi zengin devasa bir coğrafya…

Son yıllardaysa yeni bir Çin çıkıyor karşımıza. Hızla gelişen ekonomisine paralel büyüyen mega-şehirleri dünyada gittikçe tanınmaya başlıyor. Çin Seddi’nin yerini köprüler, viyadükler, ejderhalı sarayların yerini Şanghay Kulesi alıyor… Bugün Çin, tüm geçmişinden izler taşımakla birlikte ‘modern’ diye tanımladığımız hayata hızla alışmış bir coğrafya olarak duruyor karşımızda. Ekonomik yahut küreselleşme üzerine yapılacak sosyolojik analizleri görev edinmeyip, Çin’in günlük hayatından kesitler taşıyalım bu sayfalara…

Evlilik pazarı

Büyük parklarla döşeli Şanghay’ın en bilindik meydanı, içerisinde iki müzeyi de barındıran ve küçük bir ormanı anımsatan yeşillikteki Halk Meydanı. Bugün ‘evlilik pazarı’ olarak da biliniyor burası. Evlenmek isteyen birçok Çinli yaş, boy, öğrenim durumu gibi birtakım özellikleri küçük bir karta yazıp buradaki tablolara asıyorlar. Karta telefon numaralarını da yazan bekârlar, müstakbel eş adaylarının kendilerini aramalarını bekliyor.

Budist tağınağı

Ülkede, en yaygın inanç Budizm. Haliyle, en sık karşılaşılan mabetler de Buda Tapınakları oluyor Çin’in şehirlerinde. Bazı Çinliler gelip, tütsü yakıyor ve diz çöküp dua ediyor, bazısı da ‘turist’ hallerinde geziniyor, fotoğraf çekiyor mavi camlı plazaların arasındaki tapınaklarda.

700 yıllık cami

Son asrın metropolü Şanghay, Uzakdoğu’nun en eski camilerinden birine ev sahipliği yapıyor ayrıca. 14. asırda, Müslümanların talepleri doğrultusunda yapılmış olan Songjiang (Soncan) semtindeki cami hâlen ibadete açık. Uzakdoğu mimarisiyle hoş bir atmosfer sunan mâbedin etrafını saran Çin usulü bahçe ise masallardaki ormanları anımsatacak güzellik ve dinginlikte.

Caddede kurban pazarı

Bugün, Müslüman nüfusun önemli bir kesimini Uygurlar oluşturuyor Çin topraklarında. Kurban Bayramı zamanında, Şanghay’daki camilerin etrafındaki caddelerde kurban pazarı kuruyor Uygurlar. Bu pazarda kurbanlıkların yanı sıra Uygur mutfağına özgü etli yemekler de hazırlanarak, camiden çıkan cemaate bayramın ilk etini burada yeme fırsatı veriliyor.  Pazarda bayramlık ve hediyeliklerde satılıyor elbette.

Tiananmen Meydanı

1989 olaylarında tankların önünde dikilen gencin fotoğrafıyla birçok insanın hafızasına kazınan meydan Tiananmen. Çin’in başkentinde, geniş yollarla çevrelenmiş, devasa boyutlarda bir meydan. Ortada yer alan büyük çiçek buketi heykeli ve Mao’nun resmi haricinde sade bir meydan. Çin’in resmi tatili olmasından dolayı hayli kalabalık o gün. Askerlerle korunan meydana güvenlik noktalarından giriliyor ancak. Tiananmen, Çin’in bir başka yüzünü, devletin soğukluğunu ve sertliğini gösteriyor.

Çay seremonisi

Çay, hayatın bir parçası Çin’de. Öyle ki  Batı dillerindeki ‘çay’ ve ‘tea’ kelimelerinin kökleri de bu coğrafyada. Çayı hem kültürel etkinlik hem de ekonomik kazanca dönüştürme maksadıyla çay seremonileri geliştirilmiş. Birçok mekanda, onlarca çeşit çaydan oluşan tadımlık sunumlar yapılıyor. İsteyen buradan sevdiği çayı satın alabiliyor ayrılırken.

The Bund

İsmini set manasındaki Farsça ‘bent’ kelimesinden alan bu bölge, 19. yüzyıldan itibaren hızla gelişerek Şanghay’ın Batı’yı andıran ilk merkezi olmuş. Yangzte nehrinin kenarındaki alan bugün, şehrin ‘tarihi’ sayılan binalarıyla en ilgi çeken merkezi konumunda. Öyle ki sıradan akşamlarda dahi izdiham oluşabiliyor burada. Tatil günlerindeyse Çinliler, belli noktalara fazla rağbet gösterdiğinden kalabalık iyice zor bir hâl alıyor. The Bund haricinde Pearl Tower yahut Pekin’de Tiananmen Meydanı, Yasak Şehir de tatil günlerinde hayli yoğun olan yerler arasında. (Yılbaşında The Bund’da izdihamda 36 kişi hayatını kaybetmişti.)

Pudong

The Bund’ın karşısında yer alan Pudong, 20 yıl öncesine kadar az katlı binalar ve boş arazilerden oluşan bir bölgeydi. Bugün ise Manhattan’ı andıran görüntüsüyle dünyanın ticaret merkezi olma yolunda. Tamamlandığında dünyanın ikinci yüksek binası olacak olan Şanghay Kulesi şu sıralar yükseliyor göğe.

Milyonlarca bisikletli

Çin’in yollarında milyonlarca bisikletli dolaşıyor bugün. Pekin ve Şanghay gibi 20 milyonluk şehirlerin caddeleri, milyonlarca bisikletliye yol olmuş. Sokaklardaki bu manzara ise ister istemez Katie Melua’nın ‘Nine Million Bicycles in Beijing’ şarkısını hatırlatıyor şehre gelen yabancıya.

Hedef pozu

Teknolojiyle arası iyi bir millet Çinliler. Her fırsatta fotoğraflarını çektirdikleri gözden kaçmıyor. Fotoğraflarda ise genelde benzer bir poz veriliyor; baş biraz yukarı kaldırıp gözleri uzağa dikilmiş vaziyette işaret parmağı hedefi gösteriyor. Nanjing Caddesi’nde bir babanın fotoğrafını çektiği kızından istediği poz gibi…

Fransız Bölgesi

Şanghay’da, Batı ve Çin motiflerinin kaynaştırıldığı ‘shikumen’ denilen kendine has mimari bir üslup oluşmuş. Yabancıların çokça yaşadığı ‘Fransız Bölgesi’nde bu yapılara sık rastlanıyor. Fransız Bölgesi aynı zamanda şehrin en yeşil semti.

Tianzifang

Dar sokaklarıyla küçük bir alana sıkışmış eski Şanghay evlerinden oluşuyor bu semt. Bugün yerini aynı dokuyu koruyarak kafe ve barlardan oluşan canlı bir merkeze bırakmış.

Çin’in Venedik’i

Şanghay’ın yakınlarında, eski kasabalardan biri Zhujiajiao. “Doğu’nun Venedik”i diye anılıyor Çin illerinde. Nehrin kollarıyla döşeli küçük kasabayı sandal turlarıyla popüler.

Başka bir Çin –  Bu yazı 2015 yılının Şubat ayında yayınlanan Gezgin Dergisi’nin 96. sayısından alınmıştır.