Dalyan

Yazı:  T. Halil GÜNGÖR – Fotoğraf: O. Metehan Kurt

Bir çeşit balık  avlama sisteminin adı olan  Dalyan, genelde göl ve ırmak ağızlarına ya da denizin kıyıya birkaç yüz metre yakınlarında kurulur. Bir çok ağ, direk, halat gibi elemanlardan oluşan bu düzeneğin,  dışardan tam olarak ne işe yaradığı  pek anlaşılmaz.. Denizde dikdörtgen şekli verilecek biçimde kazıklar çakılarak ve kazıklar arasına kurşun uçlu ağlar sarkıtılarak inşa edilir. Balık sürüleri geçerken de bir ucu torba gibi açık olan dalyan ağlarından içeri girmeleri sağlanır. Daha sonra da dalyanın ağzı kapatılarak içindeki balıklar kıyıya çekilir. Dalyanlarda en çok kefal, levrek, çipura lüfer, ve kılıç balığı avlanırdı. Boğaz’daki en meşhur dalyanlar, akıntının yoğun olduğu noktalarda kurulu olan Kavaklar, Sarıyer, Beykoz, Çubuklu ve Salacak ile Marmara kıyılarında Yenikapı ve Bakırköy dalyanlarıydı. Dalyanlar Boğaziçi’nde ve Marmara kıyılarında 60’lı yıllarda ve 70’lerde de azalarak da olsa kurulmaya devam etmişti.  80’lerde balık türleri azaldı. Dolayısıyla İstanbul sularında dalyanlar da  yavaş yavaş  nostalji tramvayında yerlerini aldılar. Bir zamanlar onlarca dalyan kurulan Boğaz’da bugün sadece Beykoz Dalyanı kalmıştır. Eskiler,  Beykoz’da kurulan Dalyanlardan Boğaziçi’nin en büyük dalyanları olarak söz ederdi. Mesela bunlardan birisi, Beykoz İskelesi’nin önünde kurulurdu ki “Kılıç Dalyanı”  olarak ünlenmişti.

Karadeniz’den Boğaz’a kılıç balıkları bir kafile olarak girerlerdi.

Olacaklardan bihaber kılıç kafilesi limana girince nöbetçi daha önce bu iş için hazırlanmış olan taşı balıkların arasına fırlatırdı. Bunun üzerine panik içerisinde kaçışmaya başlayan balıklar limana doğru akın ederler, daha öncesinde oraya yerleştirilen ağların ağzından içeri mecburen girerlerdi.  Nöbetçinin işaretiyle birlikte diğer balıkçılar ağın ağzına bir set çekerler ve av tamamlanmış olurdu. Dalyanlar ülkemizde Köyceğiz (Muğla), Güllük (Muğla), Büyük Çekmece (İstanbul) ve Karataş (Adana) dalyanları en verimli dalyanlar olarak hala varlıklarını sürdürüyor.. Ama biz hala şu  “dalyan gibi delikanlı” tabirinin anlamını çözemedik.

Dalyan –  Bu yazı 2007 yılının Ağustos ayında yayınlanan Gezgin dergisinin 7. sayısından alınmıştır.