Cuma , 29 Mart 2024

Dokunma Bana (Impatiens noli-tangere L.)

Adını içerdiği reçineli bileşiklerinden alan Balsaminaceae familyası (Balsam: reçine, tıbbi veya aromatik bitki salgısı) dünyada yaklaşık 1000 türle temsil edilirken, ülkemizde doğal olarak yalnızca Dokunma bana çiçeği bulunmaktadır. Bu tür Linne tarafından 1753 yılında, Impatiens noli-tangere L. adı ile bilimsel olarak tanımlanmıştır. Tür, ülkemizde familyanın tek temsilcisi olduğundan, bu betim familyanın diğer üyelerini de genel olarak tanıtmaktadır. Gövdeleri su topladığı için etli yapıya sahip otsu bitkilerdir. Yapraklar genelde basit, dairesel dizilişli, oval şekilli ve kenarları hafifce dişlidir. Çiçekler tek tek ya da küçük demet halindedir. Çiçeklerin tac yaprakları 3 adet olup, tüp gibi birleşerek çanak yaprakların içine girdiği mahmuz şeklinde görünmektedir. Çanak yapraklar, bu mahmuzun içinde 5 parçadan oluşur. Çiçekler değişik renklerde olmakla birlikte, Dokunmabana çiçeği, iç kısmında kırmızı-kahverengi noktalar olan sarı renkte, gösterişli yapıya sahiptir. Meyve elastik ve etli bir kapsül şeklindedir.

Yazı: Bilal Şahin

 

Fotoğraflar: Halit Ömer Camcı
Bu bitkinin özelliklerden biri çiçeklerin yaprakların altında ampul gibi asılı vaziyette olmasıdır. Yine diğer yanı da bitkiye adını veren enteresan meyvesidir. Bu bitki de, etli bir kapsul şeklinde olan meyve kuruyup gerginleştiğinde, ya da bir şey dokunduğunda şiddetli bir patlama ile tohumlarını uzaklara fırlatır. Böylece hem düşmanların uzaklaşmasını sağlayan bir savunma hem de tohumların yayılmasını sağlayan önemli ve değişik bir strateji ile neslin devamı sağlanır.

Nemli ve sulak yerlerde yetişen bu bitkiler, ülkemizde Karadeniz bölgesi ve Doğu Anadolu’nun kuzey kesimlerinde yetişmektedir. Dünya üzerinde de kuzey yarımkürenin ılıman ve nemli bölgelerini tercih eder.

Bu familya içerisinde en bilinen türlerden biri, evlerimizde süs bitkisi olarak yetiştirdiğimiz Camgüzeli çiçeğidir. Bu familya içindeki pek çok tür çiçekçilikte önemli bir peyzaj ürünüdür. Hatta doğal türlerden elde edilen melez türlerle çeşitlerin çoğalmasının sağlanmasıyla yıllık ticaret hacmi ciddi boyutlardadır (birkaç yüz milyon dolar!). Reçine elde edilmesi bu bitkilerin diğer ekonomik yanıdır. Ülkemizde Dokunma bana çiçeğinin kullanımına ait bir bilgi bulunmazken, Camgüzeli hem çiçekçilikte hem de üniversitelerde deney materyali olarak kullanılmaktadır.

Bu yazı, Gezgin dergisinin 2010 yılının Eylül sayısında yayımlanmıştır.

Yazar : HALİT ÖMER CAMCI

Gezgin, ışık avcısı, oğlunun babası...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir