Perşembe , 28 Mart 2024

Göbekli Tepe

Dünyada ortaya çıkartılan en eski tapınak, Şanlıurfa sınırları içerisinde.İlk duyduğunda insanı şaşırtan bir gerçeğe sahip, tam 12.000 yıllık bir yapı. Neolitik döneme ait bu yapıyı ilk gördüğümde Urfa’lı Stonehenge demiştim. Tarihin yeniden yazdırabilecek bir gelişme olarak kayıtlara geçiyor ama yine de bunun zaman alacağını ve çalışmaların halen devam ettiğini de belirtmek gerek.

gobeklitepe03

Yazı ve Fotoğraflar: Mehmet Kutlu İnanç

Şanlıurfa’dan yolu geçenlerin muhakkak uğramasını,okuyarak öğrenmenin önemini vardır ama bilginin gezmek ve görmekle desteklenmesine inandığım için kesinlikle tavsiye ediyorum. Kazı çalışmaları genellikle bahar aylarında yapılmakta ve bu kazı çalışmalarında denk gelmek çalışmalar ve bölge hakkında daha detaylı bilgi alabilmek, ayrıca o heyecanı yaşayabilmek açısından önemli. Biz her defasında kazı çalışmalarına denk gelen bir zamanda gittiğimiz açısından şanslıydık. Tabi bahar aylarının bir faydası da, yazın o kavurucu sıcağında Şanlıurfa’da hayat biraz daha zor. Kazının yapıldığı bölgenin sahiplerinden Mahmut Bey bizi her defasında Şanlıurfa’nın misafirperverliği ile karşıladı. Hatta bir defasında Ramazan Ayında oruç olmamıza rağmen incir ikram etmeden de duramadı sağ olsun. Bölge kazı çalışmaları, çalışanlar ve süreç hakkında bize oldukça detaylı bilgiler verdi. İlk zamanlar fotoğraf çekmek biraz zahmetli idi. Ama artık halkın kazı alanın içerisine girebileceği platformlar yapılmış ve iki görevli kazı hakkında detaylı bilgiler veriyor. Kendi tabirleri ile kışın çalışıp bahar ve yazda gelenlerle bilgilerimiz paylaşıyoruz diyorlar. Kazının içerisine girmek tabi ki mümkün değil yine.

1995 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden (DAI) Prof. Dr. KlausSchmidt başkanlığında, Şanlıurfa Müzesi eşliğinde kazılara başlanmış ve burada ortaya çıkarılan tapınak, dünyada şu anakadar bulunan en eski ve en büyük tapınak. Ayrıca o zamanlarda insanların bu denli düzgün ve güzel işçilikle taşı işlemleri hayret verici. Göbeklitepe’de, üzerinde hayvan ve insan figürlerinin bulunduğu birkaç metrelik kimileri T şeklinde dikili taşlardan birçok öbek ortaya çıkarılmış ve çıkarılmaya da devam etmektedir.

gobeklitepe04

Bölge aslında insanlık tarihinin merkezi olması hasebiyle çok değerli ve dünyada benzeri olmayan mekânları barındırıyor. Adıyaman Nemrut, 10 bin yıllık Dara harabeleri, birkaç yüz kilometre güneyde (Suriye) 8 bin yıllık kazılar Halep, Tedmur(Suriye) ilk akla gelenler. Bazı kabartma ve figürlere Çorum’da da rastladığını belirtmişti bir kazı çalışanı.

Alman ekip tarafından yürütülen ve yönetilen kazıya yurtiçinden de ilgi artıyor ama daha da artması gerekiyor sanırım. Her ne kadar yöre halkı turist akını beklese de bunun zaman alacağı ve çok sabır istediği ortada. Birkaç yıl önce gelen turistleri gezdirmek ümidiyle deve bile getirmişlerdi. Ama onlarda sürecin çok zaman alacağının farkına varmış olmalılar ki bugün ortada o düşünceden eser yok.

Turizmin canlanacağını uman yöre halkıyla birlikte, farklı umutlar da yeşermiş. Bundan iki yıl kadar önce bir heykelin çalınmasıyla dikkatleri tekrar üzerine çekmişti. Geçici çözüm olarak ziyarete kapatıldı ancak daha sonra güvenlik kameraları ve çeşitli tedbirlerle durum kontrol altına almış. Çalınan heykel hayvan bedeni üzerinde insan başlı 40 cm boyunda imiş. Bulunduktan kısa bir süre sonra ortadan kaybolması da işin ilginç bir yönü tabi.

gobeklitepe02

Şanlıurfa sınırları içerisinde bulunan Göbeklitepe şehir merkezine oldukça yakın. Yaklaşık 20 kilometre yol aldıktan sonra Örencik Köyü yakınlarındaki kazı alanına ulaşıyorsunuz. Merkezden Mardin’e doğru giderken Harran üniversitesi ne yaklaşınca sola doğru yol ayrılıyor. Eğer Gaziantep, Mardin yolundan geliyorsanız otobandan çıktıktan sonra şehir merkezine bir 10 km kadar geri gelip yine Harran üniversitesini geçince sağa dönmek gerekiyor. Özellikle belirtmemin sebebi belki yol inşaatlarının da etkisiyle yön levhaları pek görülemiyor, çevre halkı tam olarak yerini bilmiyor. En azından biz uyarı levhaları ve birçok kişiye sorarak bulmayı başaramadık ve sonunda istemeden de olsa GPS’e başvurduk.

Göbeklitepe hakkında birçok ödül alan belgesel bir film (http://www.dunyaninilktapinagi.com/_index.html)

NationalGeographics tarafından bir belgesel çalışması ve daha birçok yazılı ve görsel çalışma yapılmıştır. Özellikle kazıyı başlatan ve yöneten KlausSchmidt’in yazdığı kitap muhakkak ki en detaylı bilgiyi size verecektir.

Bu yazı 2012 yılının Ağustos sayında yayınlanan Gezgin Dergisi’nin 66. sayısından alınmıştır.

Yazar : HALİT ÖMER CAMCI

Gezgin, ışık avcısı, oğlunun babası...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir