Bu ayki köşemizde dijital fotoğraf makinelerinde karşımıza çıkan Beyaz Ayarı (White Balance) konusunu masaya yatırıyoruz.
Işığın, aydınlatma türü ve koşullarına göre bir rengi vardır. Bu renk farklı ışık kaynaklarında değişiklik gösterir. Kelvin cinsinden tanımlanan ışığın rengi 0 ila 20.000 Kelvin değerine sahip olabilir. Beyaz olarak tanımlanan ışığın renk sıcaklığı 5500 Kelvin’dir. Bu değerin altındaki ışık kaynakları sarı, turuncu ve kırmızıya doğru kayarlar. Üstündeki ışık kaynakları ise yeşil, mavi ve mora kayarlar.
Geleneksel fotoğrafçılıkta bu renk kaymalarını düzeltmek için renk filtreleri kullanılırken dijital fotoğrafçılıkta bunun yerini Beyaz Ayarı (White Balance) adı verilen bir özellik almıştır. Bu fonksiyon ilk olarak video kameralarla sonra da dijital fotoğraf makineleri ile hayatımıza girdi.
BEYAZ AYARI NEDİR?
İnsan gözü toleranslı olduğu için ışık kaynaklarının rengini net olarak ayır edemez. Örneğin bizim gözümüz için Tungsten lamba ile Floresans arasında fazla bir renk farkı yoktur. Ancak fotoğraf makineleri için durum böyle değildir. Onlar ışık kaynaklarının renklerine insan gözünden daha hassas oldukları için ‘beyaz ayarı’ adı verilen renk düzeltmelerine ihtiyaç duyarlar. Aslında video kameralarla hayatımıza giren bir kavram olan beyaz ayarı uzun yıllardır dijital fotoğraf makinelerinde de kullanılan bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımı ile fotoğraf üzerinde oluşabilecek istenmeyen renk sapmalarının önüne geçilir.
Beyaz ayarının yanlış yapılması fotoğrafın tamamına belli renk tonlarının hakim olmasına yol açar ki bu da özellikle rengin önemli olduğu durumlarda sorun oluşturabilir. Işığın gün içinde bile farklı sıcaklıklara sahip olduğu düşünüldüğünde doğru beyaz ayarı yapmanın önemi ortaya çıkar.
IŞIĞIN RENK SICAKLIĞI DEĞERLERİ
İster gün ışığı, ister flaş isterseniz floresan kullanın bütün ışık kaynaklarının bir renk sıcaklık değeri vardır. Gözümüz bu farklılıkları algılamasa da fotoğraf makineleri bu konuda çok hassastır. Aşağıdaki tabloda bazı ışık kaynaklarının renk sıcaklarıları değerini Kelvin cinsinden verildiğini görüyorsunuz:
1000-2000 K Mum Işığı
2500-3500 K Tungsten ampul
3000-4000 K Güneşin doğuşu/batışı
4000-5000 K Floresan Lamba
5000-5500 K Flaş
5000-6500 K Açık havada gün ışığı
6500-8000 K Kapalı gökyüzünde gün ışığı
9000-10000 K Bulutlu havada gün ışığı
Işık kaynaklarının verdiği sıcaklık değerlerini bilmek doğru renklere sahip fotoğraf çekmemize yardımcı olacağından önemlidir. Şimdi biraz da doğru renklere sahip fotoğraf çekme konusuna açıklık getirelim:
BEYAZ AYARI NASIL DÜZENLENİR?
Günümüzde en pahalısından en ucuzuna kadar bütün dijital fotoğraf makinelerinde beyaz ayarı bulunur. Hatta artık kameralı cep telefonlarında bile beyaz ayarı ile ilgili seçenek sunulmaktadır. Türkçe menülü dijital fotoğraf makinelerinde Beyaz Ayarı, İngilizce olanlarınad ise White Balance olarak bulunan bu seçenek yardımı ile düzgün renkler elde etmek mümkün olur. Temel Beyaz Ayarı seçeneklerine gelince:
Otomatik, Tungsten (akkor ampul), Floresan, Gün Işığı, Flaş, Bulut ve Gölge Beyaz Ayarı. Biraz gelişmiş ürünlerde ise ortamdan ölçüm yapmaya yarayan Seçimli (Custom) seçeneği de vardır. Çok gelişmiş (dijital SLR gibi) ürünlerde ise doğrudan Kelvin değeri girerek Beyaz Ayarı yapılabilir.
Otomatik: Genel olarak her ortamda kullanılabilir. Özellikle tek ışık kaynağı ile aydınlatılan ortamlarda başarılı sonuçlar verir. Ancak karışık aydınlatmalı (gün ışığı + tungsten lamba + floresan lamba gibi) iyi sonuç vermeyebilir. Ayrıca çok sık olmamakla beraber bazı ürünlerde Otomatik mod çok başarılı sonuçlar vermez.
Tungsten: Günlük hayatımızda çok sık kullanılan akkor ampuller 2500-3500 Kelvin civarında bir sıcaklık değerine sahiptirler. Bu tip ampul ile aydınlatılan bir ortamda fotoğraf çektiğinizde turuncu/sarı tonların fotoğrafa hakim olduğunu görürsünüz. Beyaz Ayarı’nın Tungsten modu (ki simgesi ampuldür) bu renk tonunu dengelemek için tercih edilmelidir. Bazen bu sarı/turuncu ton fotoğrafa sıcak bir etki vermek için özel olarak tercih edilebilir. Bu durumda mod Otomatik’te kalabilir.
Floresan: 4000-5000 Kelvin civarında bir renk sıcaklıkığına sahip olan Floresan lambalar açık yeşil tonlarında bir renge sahiptir. Bu renk (eğer düzgün Beyaz Ayarı yapılmazsa) bütün fotoğrafa yayılabilir. Özellikle ortamı veya konuyu soğuk göstereceğinden Floresan Beyaz Ayarı’nın doğru yapılması gerekir.
Günışığı: Açık havalarda yapılan çekimlerde tercih edilir. Yaklaşık 5000-5500 Kelvin değerine sahip olan günışığına göre düzenleme yapılır.
Flaş: Dahili ya da harici flaş kullanıldığında bu cihazların renk sıcaklığı olan 5000-5500 Kelvin civarına göre ayarlama yapmak gerekir. Genelde Otomatik mod flaş kullanırken de başarı ile çalıştığından bu Beyaz Ayarı’nı fazla kullanmak gerekmez.
Bulut: Bulutlu veya kapalı havalarda tercih edilen bu mod çok sıklıkla kullanılmasa da zaman zaman gerekir.
Gölge: Açık ya da kapalı havalarda bir bina ya da agaç gölgesinde fotoğraf çekileceği zaman tercih edilir.
Seçimli (Custom): Bu mod her üründe bulunmaz. Sadece orta/ileri seviye fotoğraf makinelerinde mevcuttur. Özellikle karma aydınlatmalı ortamlarda mekandan ölçüm yaparak en doğru beyaz ayarını vermeye yarar. Doğru sonuçlar alınması için gerekli bir moddur.
Kelvin: Bu mod da sadece ileri seviye modellerde ve dijital SLR ürünlerde bulunur. Kullanıcı doğrudan Kelvin değeri girerek fotoğraf çekebilir. Biraz ışık ve renk sıcaklığı bilgisi gerektirdiğinden rastgele kullanılması zordur. Nokta atışı yaparak en doğru sonuçları almakta yardımcı olduğundan çok işe yarar.
Beyaz Ayarı seçeneklerini kullanırken dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Aydınlatma koşulları ve ışık kaynakları değiştiğinde Beyaz Ayarı’nın da güncellenmesi gerekmektedir. Yanlış Beyaz Ayarı’nın kullanılması istenmeyen renklerin oluşmasına sebep olabilir. Örneğin Tungsten ayarı seçili iken flaşla fotoğraf çekerseniz mavi tonlarda bir fotoğraf elde edersiniz.
Bazı durumlarda Beyaz Ayarı bilerek yanlış kullanılabilir. Daha sıcak ya da soğuk tonların istendiği, biraz müdale edilmesi gereken ışık şartlarının bulunduğu ve belli renk etkilerinin güzel olacağını düşündüğünüz ortamlarda Beyaz Ayarı’nı bilerek yanlış seçerek kullanmak da olumlu sonuçlar verebilir. Bu tamamen hayal ettiğiniz kareye ve şartlara bağlı olduğundan seçim size kalmış.
BEYAZ AYARI NEDEN GEREKLİDİR?
Işık fotoğrafı oluşturan temel öğlerden biridir. Aynı zamanda her ışığın bir sıcaklığı yani rengi de vardır. Mavi tonlarında bir ışık fotoğrafa soğukluk katarken sarı tonlarındaki ise sıcaklık katar. Bu ve benzeri örnekler artılılabildiğinden değişik ışık renklerini bilip onları uygun şekilde kullanmak biz fotoğrafçıların vermek istedikleri mesajları (sevinç, hüzün, mutluluk, nefret vb gibi) destekler. Bu sayede daha anlamlı ve hedefe yönelik fotoğraflar çekebiliriz.
Amatör kullanımda ise Beyaz Ayarı’nın doğru kullanımı ile çektiğimiz fotoğraflardaki insan yüzleri, binalar, hayvanlar ve tüm konular doğru renklerde çıkarlar. Bu da daha iyi fotoğraf çekmemizde önemli bir adımdır. Kimse annesinin ya da eşinin yüzünün masmavi (ya da sapsarı) olduğu bir fotoğrafa bakmak istemez.
Beyaz ayarı nedir ? Nasıl Kullanılır ? – Bu yazı 2008 yılının Nisan ayında yayınlanan Gezgin dergisinin 15. sayısından alınmıştır.