Küçüksaçaklı Peygamber Çiçeği / (Centaurea brevifimbriata Hub. – Mor. 1967)
Yazı ve Fotoğraf: Bilal Şahin
Peygamber çiçeği cinsi ülkemizde yaklaşık 210 kadar taksonla temsil edilmektedir. Bunların 160 kadarı endemiktir. Daha çok bozkır habitatlarda yetişen peygamber çiçeği türleri çiçek örtü yapraklarındaki yapıların çeşitliliği ve tüpsü çiçekleri ile göz alıcı güzellikte çiçeklere sahip bir cinstir.
Bu tür ülkemiz bitkileri ile ilgili çok önemli araştırmalar yapan ve pek çok tür tanımlayan Arthur Huber-Morath tarafından Gürün – Darende arasından toplanarak 1967 yılında yayınlanmıştır. Bitki; 30-50 cm boylarında, çok yıllık, gövde ve yaprakları yoğun kırtıksıağsı tüylü ve yine gövde uçta çiçekle sonlanan az dallanmış bireylerden oluşur. Yapraklar 3-5 derin lopludur. Yumurtamsı çiçek topluluğu uzun bir sapın ucunda 2-3 cm genişliğindedir. Türün ayırt edici özelliklerinden bir tanesi, çiçek örtü yapraklarındaki tırnaksı süslerin uçlarında 0,5-1 mmlik küçük ince dişlerin bulunmasıdır. Benzer türlerde bu dişler daha uzun ve gösterişlidir. Çiçekler gösterişli pembemsi-mor renktedir. Haziran- Temmuz aylarında çiçeklenen bitki Ağustosta meyveye geçer.
Ülkemize has endemiklerden olan bu bitki Gürün – Darende civarında erozyona açık, kalkerli ve taşlık yamaçlarda, 1000 – 1500 metrelerdeki dağ bozkırlarında yayılış gösterir. Bugüne kadar yalnızca 3 noktadan toplanabilmiştir. Bulunduğu alanlarda da otlatma ve tarla açma gibi insan etkisiyle oluşan habitat kaybı baskısı vardır. Fotoğrafın çekildiği yer türün ilk kez tanımlandığı yere çok yakın olup, yaklaşık 1000 bireylik bir topluluktan ibarettir. Uluslar arası kriterlere göre CR statüsünde (çok tehlikede) yani en üst seviyede tehlike altında olan türün, nesli tehdit altında olup, yok olma riskine karşı koruma çalışmaları yapılması gerekmektedir.
Bu yazı 2010 yılının Nisan ayında yayınlanan Gezgin Dergisi’nin 38. sayısından alınmıştır.