Koleksiyon: Önder Kaya Fransızca çeviri: Cem Ülgen
Farklı bölgelerde uygulanan farklı taktikler bazen büyük fatihleri ya da güçlü orduları dahi çaresiz bırakabiliyordu. Büyük İskender Hindistan’a ulaştığında emrindeki süvarilerin fillerle karşılaşması karşısında değişik taktikler aramak zorunda kalmış, Kartacalı general Hannibal de farklı savaş taktikleri kullanmak suretiyle Roma ordusunu ardı ardına hezimete uğratmıştı. Hindistan’a sefer düzenleyen Gazneli Mahmud’un Karahanlılar ve diğer bölge devletleri üzerinde kazandığı savaşlarda Asya’nın güneyinden getirdiği filler önemli roller oynamışlardı. Kaynaklar Ankara savaşı sırasında Osmanlı ordusunun da Timur karşısında benzer sıkıntılar yaşadıklarına değinir. Anadolu’yu fetheden Selçukluların, Bizans ordusu karşısında kullandığı Turan taktiği göçebelerin, düzenli ordular karşısında ne kadar ölümcül tuzaklar kurabilecekleri hakkında bir fikir verir. Muhtemelen göçebe toplumların avlanma esanasında yaptıkları bazı uygulamalardan ilhamını alan bu örnek, uzun süre yerleşik toplum ordularının kabusu olacaktır. Aşağıdaki metinde de görüleceği gibi bazen modern bir ordu, antik dönemin ordu varyasyonlarını geliştirerek modern çağa adapte edebilir. Mesela 4. yüzyılda Helenistik krallıkların uyguladıkları fillerle desteklenen falanks taktiğini Napolyon, ateşli silah kullanan piyadelerine uyarlamıştır. Bakalım Liebig et suyu firmalarının müşterilerine promosyon olarak dağıttığı kartlarda hangi savaş taktiklerine yer veriliyor;
SAVAŞ DİZİLİMLERİ
1. FİLLERLE DESTEKLENMİŞ MAKEDON FALANKSI Bu oluşum çok dirençli ve dayanıklı oluşu ile hemen dikkat çeker. Bu varyasyonda savaşanlar bir üçgen teşkil ederler. Bu üçgenler aynı zamanda üçer de sıradan teşekkül ediyordu. Briinci sıra diz çökmüş okçulardan oluşmaktaydı. 2. ve 3. sıralarda kalkanlar ve uzun mızarakları ile birlikte kılıç kuşanmış askerler yer alırdı. Bu oluşumu daha da kuvvetli kılmak için dördüncü sıra fillerden ve onların ok atan, mızrak kullanan sürücülerinden oluşturulurdu.
2. BİR ŞEHRİN ALINMASINDA ROMALILARIN KAPLUMBAĞA DİZİLİMİ Bu dizilim antik dönemin Roma lejyonları tarafından kalelerin zabtı sırasında kullanılmıştır. Bir dizi savaşçı, kalkanlarını başlarının üzerine oturtarak sağlam bir şekilde duvara dayanırlar, diğer savaşçılar da onların üzerine çıkarak benzer bir dizilim oluştururlardı. Bu şekilde kale burçlarına ulaşana kadar tırmanmaya devam ederlerdi.
3. İSVİÇRELİ BAŞIBOZUKLAR HABSBURG ORDULARI KARŞISINDA İsviçreli köylü ve ayak takımı Habsburglardan bağımsızlıklarını kazanmak için savaşırken kendilerinden üstün şövalye ve paralı askerlerle karşılaşmak zorunda kaldılar. Bu eşitsizliği pekiştiren bir diğer faktör de İsviçrelilerin kısa kılıçlar ile ve zırhsız savaşıyor olmalarıydı. Ancak İsviçreliler bu dezavantajları avantaja çevirmeyi bildiler. Zira onlar zırhsız oldukları için Habsburg askerlerine göre daha çevik ve seri hareket edebiliyorlar, ağır zırhlara bürünen rakipleri karşısında etkili olabiliyorlardı. Yine savaş ortasında attıkları korkunç çığlıkları ile de rakiplerinin morallerini bozuyor ve kibirli Avusturya askerleri karşısında bu suretle büyük zaderlerini kazanıyorlardı.
4. MIZRAKLI BİRLİKLER Frandsbergli Georges modern ordunun öncülerinden sayılabilir, çünkü piyadelere yeni bir takım döğüş ve harp taktikleri oluşturup, savaş boyunca düzenli ve disiplinli kalmaları üzerine taktik geliştiren ilk kişidir. Resimde de görüldüğü gibi şövalyelerin atlı saldırılarında, onun uzun mızraklı piyadeleri bir araya toplanarak süvarilerin geçemeyeceği çemberler oluştururlardı.
5. FRANSIZ PİYADE KARESİ KOSAKLARA KARŞI Napolyonun emrinde görev yapan bu kareler aslında Makedon falankslarına benzer. Bu kare dizilimde de askerler üç sıra halinde pozisyon alır. Birinci sıra dizleri üzerine çökerken ikinci sıra ayakta durur. Üç sıra da birbirinin peşi sıra ateş ederdi. Mitralyözler devreye girince bu kareler de etkinliklerini kaybettiler. Bu dizilim en son 1866 tarihinde (İtalya ile Avusturya arasında yapılan) Kustozza savaşında görülmüştür.
6. SİPERLERDE DİKENLİ TELLERLE KORUNAN MODERN PİYADE Modern ve ağır silahların korkunç gücü bu vakte kadar uygulanan bütün dizilimleri etkisiz hale getirdi. Günümüz orduları her ne kadar antik orduların kullandığı taktikleri kullanmıyor olsalar da tıpkı ilkel avcılar gibi tek tek saldırıyor ya da yaylım ateşine toplu hedef olmamak için araları açık biçimde koşuyorlar. Günümüz askerleri saldırırken, dikenli tellerden oluşan istihkamları el bombalarıyla çökertmeye çalışıyorlar. Bu teller ve siperler zayıflatılabilmeli ki son saldırı gerçekleştirilebilsin. Büyük ve şaşalı saldırılar artık çok uzaklarda kaldı. Bugünlerde insan unsuruna karşı hüküm süren yegane güç makinelerdir.
Liebig Kartlarında Savaş Taktikleri – Bu yazı, Gezgin dergisinin 2009 yılının Şubat sayısında yayımlanmıştır.