Manisa Mesir Macunu 467 yıldır şifa dağıtıyor !
Manisa Mesir Macunu Şenliklerinin bu yıl 467.’si kutlandı. 21 Mart’ı da (Nevruz Günü) içine alan bir haftalık şenlikle kutlanan Mesir Bayramında macunlar Sultan Camisinden halka dağıtıldı.
Yazı: H. Burak Tatar – Fotoğraf: O. Metehan Kurt
Ortadoğuda yılın belli gününde tapınaklardan halka macun dağıtılması geleneği eski çağlardan beri süregeldiği kanaati mevcuttur. Manisa halkı bu gelenekle 16. yy’dan bugüne tanışıyor. Mesir deyince akla ilk ‘çeşitli baharatlar karıştırılarak yapılan şifalı bir macun’gelse de kelimenin sözlük karşılığı ‘Gezinti Yeri’ anlamında kullanılmaktadır.
Mesir macununu, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Hafsa Sultan’ın yaptırmış olduğu şifahanede hekim olan Merkez Efendi’nin yaptığı ve daha sonra mesir macunu diye isimlendirilen karışımı hastalarına da ilaç olarak kullandığı biliniyor. Öyleki rahatsızlanan Hafsa Sultan da bu macunla sağlığına kavuşmuş ve bunun üzerine macunun heryıl halka da dağıtılması emredilmiş. Yediğimiz mesir macununun günümüze dek ulaşmış olmasının arkasında böyle bir geçmiş yer almakta. Kesin olmamakla beraber ilk mesir macunu dağıtımının1527-1528 yıllarına rasladığı tahmin edilmektedir.
Mesir Macununun 41 değişik baharattan yapılıyor. Bu baharatların farmakolojik özellikleri göz önünde bulundurularak iştah açıcı, gaz giderici, idrar yaptırıcı, uyarıcı ve afrodizyak etki yaptığı biliniyor. Bu baharatlardan belli başlıcaları şunlar:
Anason: İştah açıcı ve bağırsaklardaki mayalanmayı önleyici
Hindistan Cevizi ve Başbase: Kaynatılmış suyu mide ağrılarına iyi gelir.
Çivit: Kabakulak hastalığına ve bebek ağrılı ağız yaralarının tedavisine iyi gelir.
Çöpçini: Kökünün kaynatılmış suyu ekzamaya iyi gelir..
Çörek Otu: Gaz söktürücü olarak kullanılır.
Darulfülfül: Bedeni ısıtıcı ve öksürük kesici olarak kullanılır.
Havlican: Öksürük giderici ve ağız kokusu giderici olarak kullanılır.Sindirimi kolaylaştırır gazı dağıtır,balgamı giderir.
Hıyarşenbe: Musil olarak kullanılmaktadır.
Kakule: Lezzet verici, gaz söktürücü ve iştah açıcı olarak kullanılır.
Karabiber: Öksürük kesici ve uyarıcı olarak kullanılır.
Karanfil: Ağız kokusu giderici, diş çürük ve ağrılarında kullanılır, karanfil esansı antiseptik ve ağrı kesicidir.
Hardal Tohumu: İştah açıcı ve mideyi yatıştırıcı olarak toz halinde kullanılır. Cilt hastalıklarında iltihabı ve ağrıyı giderici etkisi vardır.
Kebabe: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.
Mesir macunu yukarda ismi sayılanlardan başka Yenibahar, Zencefil,Galanya, Krem Tartar, Kişniş, Havlıcan, Anason, Sakız, Safran, Tarçın, Üdülkahr, Hardal, Misrafi, İksir, Meyan kökü, Kalemi barit, Tiryak, Sarı helile, Kara helile, Raziyane, Zerdecub, Limon tuzu, Vanilya, Portakal kabuğu, Meyan balı gibi baharat ve karışımlar da içermektedir.
Mesir macunu ile ilgili zamanla halk arasında çeşitli kanatler de oluşmuştur.
Mesir macununu kim yerse, yıl boyunca hiçbir zehirli hayvan sokmaması ve hastalıklardan korunması.. Çocuk hastalıklarına iyi gelmesi bunlardan birkaçı.
Yüzyıllardır insanlar kış aylarında kuru gıda tükkettikleri için kanlar koyulaşıyor ve iç organlarda çalışma bozuklukları ortaya çıkabiliyordu. Bu tarz sorunları çözebilmek için hacamat (vücudun belli yerlerinden doğal imkanlarla kan aldırmak), lağman gibi yollarla sıvı dengesi sağlanıyordu. Bu tarz tedavileri de ???
Yılın gece gündüz saatlerinin aynı olduğu bahar ekinoksu (nevruz gününde) olarak belirliyorlardı. Merkez Efendi de yaptığı macunun kullanımını içinde 21 mart gününün bulunduğu bir haftalık bahara giriş döneminde başlatıyordu. Mesir macunu yüzyılların küçük bir hatırası olarak hala hayatımızda yer alıyor.
Mesir Festivali – Bu yazı 2007 yılının Mayıs ayında yayınlanan Gezgin dergisinin 4. sayısından alınmıştır.
