Altındere Vadisi Milli Parkı

Altındere Vadisi Milli Parkı, Doğu Karadeniz Dağ Silsilesi üzerinde Trabzon ili Maçka ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır.

909.5 hektar orman ve orman içi açıklık, 3.812 hektar mera ve 78.5 hektar iskan alanı olmak üzere toplam 4.800 hektar alana yayılan Milli Park, Bakanlar Kurulunun 09.09.1987 tarih ve 871/12097 sayılı kararının 08.10.1987 tarihli Resmi Gazetede yayımlanması ile ilan edilmiştir.

Milli park, Trabzon kent merkezine 46 km uzaklıkta bulunmaktadır. Parka en yakın ilçe merkezi, 18 km uzaklıktaki Maçka, en yakın köyler ise 1 km uzaklıktaki Altındere Köyü ve 16 km uzaklıktaki Çoşandere Köyü’dür. Trabzon’dan düzenli olarak milli park sahasına araçlar sefer yapmaktadır.

Altındere Vadisi Milli Park ekosisteminde Karasal Ekosistem ve Sucul Ekosistem olmak üzere iki ana ekosistem tipi yer almaktadır. Karasal Ekosistem kendi içerisinde Orman Ekosistemi ve Sub-Alpin ve Alpin Ekosistem olarak iki alt ekosisteme ayrılırken, Sucul Ekosistemi, milli park alanı içerisinde durgun su ekosistemi olmadığından, sadece Akarsu Ekosistemi şeklinde bir alt ekosistem değerlendirilmektedir.

Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri:

Vadi alanı, güneye gidildikçe yükselmekte ve daha az eğimli platolar haline gelmektedir. Vadi, kuzey kesimlerinde sarp ve “V” biçiminde, güney kısımlarında ise daha az eğimli “U” biçimde görülmektedir. Vadinin diğer bir özelliği de kuzey-batıya ve kuzey-doğuya bakan yamaçlardan oluşmasıdır. Yörede kırık tektoniği ile birlikte kıvrım tektoniğinin de etkili olduğu alanlar dikkat çekmektedir. İsbendomas ve Taşköprü yaylaları civarında demir-sülfür yatakları bulunmaktadır. Vadi alanında bulunan ana taş türleri de dört öbekte toplamak mümkündür. Bunlar; andezit, dasit  granit ve bazalttır. Vadinin dikkat çekici morfolojisi içerisinde mevcut tepelerin ve sırtların daha çok trakiandezitler ile bazalttan oluştuğu, üzerinde Sümela Manastırı’nın bulunduğu kayanın da bir trakiandezit blokundan oluştuğu belirtilmektedir.

Klimatolojik ve Hidrojeolojik Özellikleri:

Altındere Vadisi Milli Parkı, Karadeniz’e paralel olarak uzanan sıra dağların kuzeye ve denize bakan yamaçları üzerinde yer almaktadır. Karadeniz’e sokulan paralel sırtlar yüksek Zigana Sıradağları ile birleşerek, bölgeye Doğu Karadeniz iklim özelliği kazandırmaktadır. İklim genel olarak yazları serin, kışları ılık ve bol yağışlıdır. Yağışlar daha ziyade buharlaşmanın da yüksek olduğu yaz aylarına rastlamaktadır. Yağışların en az olduğu aylar Eylül, Ekim ve Kasım’dır. Yüksek kesimlere kışın oldukça fazla kar yağmakta ve hakim rüzgar kuzeyden esmektedir.

Altındere Vadisi su potansiyeli bakımından oldukça zengindir. Vadi tabanında bulunan Meryemana Deresi, her mevsim, yan derelerin birleşmesiyle büyük bir ırmak özelliği göstermektedir. Oluşturduğu çağlayanlar, parka gelen ziyaretçiler için de seyir alanları özelliği taşımaktadır. Meryemana Deresi’ne vadinin doğu yamacından akan yan derelerin bazıları Zelişka, Karataş, Küçüksu, İncesu; batı yamacından akanlar ise Çığyolu, Aksu, Gırlavu dereleridir.

Altındere Vadisi Milli Park alanı, toprak tipleri bakımından ise esmer orman toprağı, podsülümsü esmer orman toprağı, ranker ve alliviyal toprak tipleri özelliği göstermektedir.

Flora ve Fauna:

Altındere Vadisi Milli Parkı’nın Türkiye bitki coğrafyasındaki yerini saptamakta yarar vardır. Türkiye bitki coğrafyası bakımından dünya üzerinde ayrılmış bölgelerden üç tanesinin içine girmektedir. Bu rejyonlar; Euro-Siberian, Mediterran, İrano-Turanien’dir. Ağaç türleri Doğu Karadeniz Göknarı, Kayın Gövdeli Akçaağaç, Doğu Karadeniz Akçaağacı, Çınar yapraklı Akçaağaç, Ova Akçaağacı, Sakallı Kızılağaç, Tüylü Huş, Siğilli Huş, Adi Gürgen, Anadolu Kestanesi, Adi Fındık, Adi Papaz külahı, Doğu Kayını, Kafkas Orman Sarmaşığı, Çoban Püskülü, Adi Ceviz, Karayemiş, Hanımeli, Doğu Ladini, Titrek Kavak, Mor çiçekli Orman gülü, Sarıçiçekli Orman gülü, Kafkas Ihlamuru, Dağ karaağacı, Çoruh Meşesi, Frenk Üzümü, Siyah Mürver, Kuş üvezidir.

Altındere Vadisi Milli Parkı, fauna bakımından oldukça önemli bir çeşitliliğe sahip olan alanın koruma altında bulunması, yakın çevrede yaşayan bazı hayvan türlerinin de insan baskısından kaçmak için buraya geldiği görülmektedir. Doğal olarak bulunan kimi memeli hayvan ve kuş türleri; tilki, karaca, vaşak, boz ayı, yaban domuzu, tavşan, sincap, kirpi, gelincik, kurt, çakal, porsuk, atmaca, ağaçkakan, puhu kuşu, şahin, karga, kunduz, bıldırcın, doğan, cüce baykuş, çil, saksağan, çulluk, ürkeklik, karatavuktur.

Peyzaj Özellikleri:

Altındere Vadisi Milli Parkı’ndaki peyzaj özellikleri tabii ve kültürel olmak üzere iki başlıkta ele alınabilir:

1-Tabii Peyzaj: Tabii peyzajın estetik değerini ortaya çıkaran en önemli öğeler mevcut topografik yapı ile bu topografik yapı üzerinde yer alan mevcut bitki örtüsünün oluşturduğu oluşumlardır.

Mevcut bitki örtüsü, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin eşsiz floristik değerlerinin Milli park sınırları içerisindeki örneklerini içerir. Yükseltiye göre değişim gösteren vejetasyon tiplerinden ikisini oluşturan orman ve alpinler, milli parkta gerek tür ve komposizyon açısından gerekse değişik mevsimlerde sergiledikleri görünüm açısından önemli bir estetik kaynak oluşturmaktadır. Bunlardan orman vejetasyonu, milli parkın aşağı yükselti kesimlerinde yer almakta olup, başta Picea orientalis ve diğer yapraklı türlerin oluşturduğu saf ve karışık meşçereler, habitus farklarından ileri gelen bir kontrast güzelliğe sahiptir. Bu güzellik kış ayları içinde yapraklı ağaçların açık renkli ve çıplak görünüşlü hafif dokuları arasında, ladin ağaçlarının koyu renkli ve dolgun yapılı ağır dokuları ile daha çarpıcı bir özellik gösterirler. Yapraklı türler ise sahip olduğu pitoresk görünüşleri ve sonbaharda gösterdikleri renk değişinimleri ile dikkat çekicidirler. Orman kuşağının dominant öğesi olan Doğu Ladini yazın ve sonbaharda sisli havalarda, kışın ise üzerine kar düşmüş dağ manzarasıyla peyzajın kalitesini bir kat daha artırır.

Milli parkın topoğrafik özelliklerinin çok değişken olmasından ötürü, peyzajın çizgisel özellikleri yakın mesafelerde daha çok belirginleşmektedir. Engebeli arazi, dik tepe çizgileri, yalçın ve dik doruklar, milli parkın ortasından geçen ve yolla sıkı bir ilişkide olan Meryem ana Deresi, derenin coşkulu akışı, aşağılardan yukarılara doğru yükseldikçe yer yer yumuşak yayla tepeleri estetik açıdan üstün değerlerdir.

2-Kültürel Peyzaj: Mevcut arazi kullanımı, ulaşım ve tarihsel değerlerdir. Mevcut arazi kullanımı içinde estetik değer oluşturan kaynaklardan orman ile birlikte milli parkın yüksek kesimlerindeki yayla yerleşimleri dikkat çekicidir. Gerek mimari yapısı ve arazi üzerindeki yerleşim biçimleri ve gerekse yakın çevresindeki otlatılan ve otlatılamayan meralar arazide algılama üstünlüğü oluşturmaktadır.

Milli parkın içinden geçen yolun mevcut topoğrafyadaki görünümü ve hareketli çizgiler içermesi ve bu yoldan yukarı kesimlerde yaylalara olan bağlantılar alana hareketlilik kazandırmaktadır. Tarihsel değerler açısından milli park sınırlarındaki Sümela Manastırı önemlidir. Sümela Manastırı, milli parkın aktif olarak kullanılan bölümünde yer almakta olup, orman üstünde sarp kayalıklarla birleşen ve tüm alana hükmeden bir yapı görüntüsü sunmaktadır.

Sümela Manastarı:

Altındere Vadisi Milli Parkı’nda yer alan Sümela Manastırı tarihi ve arkeolojik bir kaynak değer olarak çok önemlidir. Milli park alanı içerisinde yer alan bu manastıra halk “Meryem Ana Manastırı” demekte olup, eski adı ise Sümela’dır. Meryem (Panaghia) adına kurulan bu manastırın, Grekçe Sümela adının esasını, kara, siyah, karanlık anlamlarına gelen “melas” kelimesinden geldiği söylenmektedir.

alanında yer alan Sümela Manastırı, bu adı tarihte ancak Trabzon Komnenos’ları döneminde ortaya çıkmaktadır. Esas itibarıyla bütün Doğu Karadeniz Bölgesi’nde ve özellikle de Trabzon çevresinde irili ufaklı bu tür dini mabetler bulunmakla birlikte, bunlar içerisinde en heybetlisi ve peyzaj itibariyle de en önemlisi Sümela Manastırı’dır. Manastır, Türk beylikleri ile yakın ve girift temasları bulunan Trabzon Komnenosları’ndan III.Alexios (1349-1390) tarafından kurulmuştur. Manastırın kuruluşuyla alakalı mitolojik öyküye göre Atina’da iki keşiş (Barnabas ve yeğeni Sophronios) rüyalarında Hz. Meryem’i görür. Hz. Meryem onlara Trabzon’daki Karadağ’a gidip, orada bir tapınak yapmalarını öğütler. Bu iki keşiş deniz yoluyla Trabzon’a gelir ve Karadağ’ın sarp yamaçlarındaki heybetli bir kayanın kovuğuna küçük bir kilise inşa edip, hayatlarının sonuna kadar burada yaşarlar.

Rekreasyonel Potansiyel:

Altındere Vadisi Milli Parkı, Doğu Karadeniz Bölgesi ve Trabzon ilinin en önemli çekim noktasıdır. Yılda 100.000’i aşkın kişi parkı ziyaret etmektedir. Milli park, Sümela Manastırı ve kültürel değerler sebebiyle sahip olduğu cazibenin yanı sıra orman, vadi ve akarsu peyzajlarının hakim olduğu kırsal rekreasyon alanları, doğal ve coğrafik yapının elverdiği ölçüde trekking, kampçılık, tırmanma, sportif balık avcılığı, doğa araştırması, bilimsel çalışmalar açısından da son derece ilgi çekicidir. Alanda görülen kırsal nitelik, bölgenin yaşam biçimi ve kültüründe de etkili olmuştur. Zengin Karadeniz folkloru, danslar, müzik, yemek, giyim kuşam bu şartlara göre şekillenmiştir.

Altındere Vadisi Milli Parkı sınırları içersinde yaz aylarında 3-4 ayı geçmemek üzere geçici iskana tabi yaylaların dışında bir yerleşim birimi bulunmamaktadır. Milli park alanı içerisinde, yapılabilecek başlıca ekonomik faaliyet, yaylacılık dönemlerinde olmak üzere, hayvancılıktır. Tarım İl Müdürlüğü’nün 17.04.2001 tarih ve 39.965/2906 sayılı teknik raporunda, milli park sınırları içerisinde su ürünleri üretim ve yetiştiriciliği yapılamayacağı, sadece yayla ortamında mera hayvancılığı yapılabileceği belirtilmektedir.