Gezgin Dergi
Helichrysum plicatum DC.
1838 yılında De Condolle tarafından tanımlanmıştır. Çok yıllık, 10-40 cm boylarında, otsu bitki. Yünsü tüylü ya da tüysüz, kökleri odunsu, yapraklar incedir. Uzunluğu, 2-10 mm en, 1-10 cm boy şeklindedir. Gövde yaprakları sapsız olarak gövdeyi sarar, çiçek topluluğunu oluşturan başçıklar yarı küreselden küresele kadar, 4-9 mm çapındadır. Çiçek örtü yaprakları (fillariler) kiremit dizilişli, zarsı, parlak, sarı yada krem rengidir. Haziran – Ağustos aylarında çiçeklenen bu tür, ibreli orman açıklığı, çalılıklar, kayalık yamaçlar, dağ çayırlarında 1400 – 3000 m. yüksekliklerinde yetişir. Ülkemizde de geniş yayılışlı olan tür, genel olarak Balkanlar, Lübnan, İran ve Kafkasya’da yayılış gösterirken, ilk olarak Nahcivan’da tanımlanmıştır.
Yazı: Bilal Şahin
Fotoğraflar: Halit Ömer Camcı
Yerel adları:
Helichrysum: Alay çiçeği, Altınbaşak, Altın çiçeği, Altın otu, Arı çiçeği, Bozoğlan, Herdemtaze, Kovan otu, Kudama (Hatay), Leblebi çiçeği (Hatay), Mantı çiçeği (Osmaniye), Cennet Çiçeği (Gresun) Altınotu, Mantıvar, Mantuvar çiçeği, Ölmez çiçek, Sarı çiçek, Sarı Savran (Elmalı-Antalya), Yayla çiçeği, Yayla gülü (Sütçüler-Isparta); Helichrysum arenarium: Güneş çiçeği, Ölmez çiçek; Helichrysum graveolens: Güve otu (Bursa); Helichrysum orientale: Solmaz çiçek, Solmaz sarı çiçek; Helichrysum plicatum: Arı çiçeği (Domaniç-Kütahya), Boz Oğlan (Mersin), Yayla çiçeği (Erzurum).
Fillari adı verilen çiçek örtü yaprakları bu ailenin genel özelliğidir. Bu cinste fillariler, parlak sarı rengiyle çiçeklere benzer ve hatta çiçekleri de örterek dışarıdan çiçek gibi görünür. Gerçek çiçekler solmasına rağmen, fillariler yıl boyu rengini muhafaza ettiği için çiçeği solmuyormuş gibi görünür, özellikle bozkırda parlak sarı rengiyle gözalıcı bir güzelliğe sahip olan bu bitkinin Hatay civarında yetişen bir türü kırmızı renktedir.
Başçık şeklindeki çiçek durumları bozulmadan uzun zaman saklanabilen, hafif kokulu bitkilerdir. Başçıklar, özel kokulu ve acımsı lezzettedir. Bileşiminde uçucu yağ, acı maddeler, kumarin ve flovonlar bulunur. İdrar ve safra söktürücü ve kum döktürücü olarak, yemeklerden önce bir fincan çay hâlinde (% 3oranında) kullanılır. Basur ve böbrek taşı düşürmede faydalıdır. Genellikle demetler hâlinde bir araya getirilerek satılır ve saklanırlar.
Bu yazı, Gezgin dergisinin 2010 yılının Ocak sayısında yayımlanmıştır.
