Gezgin Dergi
Yazı: Bilal Şahin
Fotoğraflar: Halit Ömer Camcı
Madımak Polygonaceae familyasına ait bir cins olup familyaya da adını vermiştir ve ülkemizde bu familya üyeleri madımakotugiller olarak bilinir. Familyadaki diğer bilinen bir cins kuzukulağıdır (Rumex).
Polygonum cinsi ülkemizde yaklaşık 35 türle temsil edilir. Bunlardan yaklaşık 10 tanesi (Polygonum samsunicum, P. afyonicum ve P. ekimianum vb.) son yıllarda bilim dünyasına tanıtılan türlerden oluşur. Bozkırlar ve nemli alanlar genel yaşam ortamlarıdır.
Polygonum bistorta L. 1753
Kalın, odunsu rizom şeklinde köklere sahip çok yıllık otsu bitkiler. 20-50 cm boylarında dik yükselen gövdeye sahiptir. Taban yaprakları geniş olup, tabandan uca doğru giderek daralır. Yaprakların alt yüzü üst yüzüne göre daha açık yeşil tondadır. Tüysüz yaprakların küçük bir sapı vardır. Yaprak sapındaki kın geniş ve koyu kahverengindedir. Çiçek topluluğu gövdenin ucunda baş şeklinde toplanmıştır. Çiçekler genelde sapsız olup nadiren küçük sapcık taşırlar. 4-5 mm boylarındaki çiçeğin taç yaprakları pembe renklidir. Küçük fındıkcık şeklindeki tohumlar kahve renklidir.
Geniş yayılışlı bir tür olan P. bistorta Avrupa, Kafkasya ve İran’da dağlık alanlarda nemli sahalarda yaşar. Genel olarak 1200 – 3600 m yükseklikte nemli çayırlar, orman açıklığı ve yaylalarda görülür. Ülkemizde daha çok kuzey bölgelerde görülmekle birlikte güney kesimde yüksek dağlarda da rastlanır. Haziran ayından itibaren yaylalardaki renk cümbüşüne pembe çiçekleriyle katılan bu tür ağustos sonuna kadar çiçekli görülebilir.
Madımak Anadolu’da sebze olarak yaygın kullanılan bir bitkidir. Pilav ve kavurmalara katılır veya çiğ olarak tüketilir. Değişik yörelerde madımak adı badima, madımalak gibi çeşitli söyleniş biçimleriyle kullanılır. Bazı türlerin kökleri boyar madde olarak kullanılır. P. bistorta türü de kurtpençesi, kuşekmeği, çıyancık, çıyan otu, kurttırnağı ve yılan kökü adlarıyla bilinir. Kökleri halk arasında kabızlık ve kan dindirici olarak kullanılmaktadır.
Bu yazı 2011 yılının Ocak ayında yayınlanan Gezgin Dergisi’nin 47. sayısından alınmıştır.
