Orkide Bahçesi

Kuala Lumpur’un Orkide Bahçesi’nin verdiği ilhamla orkideler.

Çiçeklerin Mücevheri

Yazı: Nurya Çakır – Fotoğraflar: Halit Ömer Camcı

Orkideleri, ilginç, cazip ve farklı karakteristik yapılarıyla son yıllarda gülün yerini almaya başlayan ‘lüks çicek’ olarak tanımaya başladık. Kendisini daha özel hissetmesi için genellikle erkekler tarafından eşlerine gönderilen bu çiçekler, bu duyguyu orkidenin diğer çiçeklere göre farklı görüntüsüyle veriyor. ‘Sen özelsin’ demenin estetize edilmiş halini artık orkideler şekillendiriyor.

Tarihte bilgeliğin ve namusun simgesi olmuş bu çiçeğin geçmişi de oldukça eski. Dinazorların yaşadığı döneme tarihlenen bu çiçekler, Amerikalı bilim adamlarının Dominik Cunhuriyetinde 20 milyon yıllık bir arı fosilinin kanatlarında bulduğu orkide poleniyle, yaşının 85 milyon olduğunu ortaya çıkardı. Yaşı ortaya çıkmış bir çiçek acaba kendini nasıl hisseder bilinmez ama, başka bir anlam daha yüklenebilir orkideye; ‘sen farklısın ve benimle bir 85 milyon yıl geçirmeye varmısın’ demek gibi…

Bir çiçekçiye girdiğinizde farklılılığı ve zerafetiyle hemen dikkatinizi çeken bu çiçekler, botanik biliminin babası olarak bilinen Teofraktos’un kitabında yumrulu kökleri nedeniyle Yunanca testis anlamına gelen ‘orkis’ kelimesinden adını almış. İnsanları her ne kadar görüntüleriyle cezbetseler de botanik uzmanlarının asıl ilgileri, orkidelerin tarih içerisinde geçirmiş oldukları değişimler, tabii olarak yaşadıkları yerler, insanların kullanım alanları gibi başlıklar olsa gerek.

Bir grafik hârikası Orkideler görüntüleri ile insanları büyüleyen nadide bir çiçektir. Pek çok çiçeğe göre şeklindeki farklılık onu insan zihninde her defasında farklı bir güzellikle şekillendirir. Bir gül yada lale gibi keskin hatlara sahip olmadığından her açıdan farklı ve etkileyici görüntüler verir. Görkemli taç bölümü orkidenin en dikkat çeken kısmıdır. Çiçekleri düzgün hatlara sahip değildir. Taç yapraklarından biri diğer yapraklarına göre farklı bir hal almaktadır. 25 bin türüyle en çok çeşidi olan bitki ünvanı da yine orkidelerindir. Pek çok renk alternatifi olan bu çiçeğin, botanikçiler tarafından henüz keşfedilmemiş 5000 çeşidinin daha olabileceği tahmin ediliyor. Orkideler içerisinde en tanınan Phalaenopsis olan cinstir. Yunanca pervane gibi anlamına gelen bu orkideler Pervane orkideleri olarak adlandırılırlar.

Sahlep aslında bir çiçek ismidir. 

Sahlep tabi ki içilen, özellikle Türk kültürünün vazgeçilmezleri arasında yer alan bir içecektir. Tarih boyunca başta Çin’de olmak üzere pekçok ülkede ateş düşürücü ve boğaz ağrısına karşı ilaç yapımında kullanılan orkide ülkemizde yoğunlukla Maraş yöremizde yetişen orkideler sahlepgiller familyasından, tel köklü otsu bir bitki. Kökünde yer alan iki tane yumrudan elde edilen sahlep kış aylarının en leziz içeçeğidir. İnsan vücudunun direncinin düştüğü kış aylarında en uzman eczacıların hazırladığı ilaçlar gibi etkili olan sahlebin faydaları saymakla bitmez. Göğsü yumşatır, öksürük ve bronşite faydalıdır. Zihnin çalışma gücünü arttırır. Kalbi kuvvetlendirir. Vücudun ısınmasını sağlar. Ve daha bir çok bildiğimiz bilmediğimiz faydaları vardır. Sözün özü bir çiçek olmaktan çok bir ecza deposu gibidir. Orkideler ülkemizde en çok Muğla bölgesinde mevcut. Türkiye orkidelerinin %90’ı Sahlep olarak kullanılıyor. Heryıl 30-40 milyon orkide bitkisinden yaklaşık 15-20 ton sahlep elde ediliyor. Unutmadan yazalım, tatlılarımıza kattığımız vanilya da orkidenin yumrularından elde edilir.

O hem bir çiçek hem de bir mücevherdir. 

Kadınların hayallerini süsleyen orkideler, yanında gönderilen pekçok mücevheri de değerli hale getirdi. Diğer çiçeklere nazaran oldukça pahalı olan bu çiçekler son yıllarda çiçek pazarlarındaki yerini aldı. Gül, Lale, Krizantem ve Lilium’dan sonra en çok satılan 5. çiçek olarak pazarlarda bulunuyor. Bu alım gücüne göre ülkeler arası farklılıklar gösterse de evlilik tekliflerinin çoğu artık ülkemizde de orkideyle yapılmaya başlanmış.

Bir çiçek için çok büyük eksikliktir kokmaması, hele bu kadar güzel ve alımlıysa. “Oysa orkide’nin öyle bir kokusu var ki’’ demeyi çok isterdim ama ne yazık ki orkideler kokmuyorlar. Yani anlayacağınız sadece görüntüsü için alacaksınız bu çiçeği, ama öyle büyüleyici bir güzelliği varki kokusuz olmasını hemen unutturuyor.

Bulunduğu her ortamda ben burdayım diyen bir çiçek orkide. İnsana hissedilir bir pozitif enerji veriyor. Evinizde, ofisinizde, koyacağınız her yerde ne kadar etkileyiciz bir enerji yaydığını görebilirsiniz. Tabi ki onu küstürmemek şartıyla. İlgisiz bir sahip orkideyi rahatlıkla küstürebilir. Aslında zor gibi görünse de -ki herşey kendince biraz emek istemez mi- orkidenin bakımı o kadar da zor değil.

Aslında orkideler tropik iklim bitkisi.15 C altında ve 34 C üzerinde yerlerde yetişemezler. En uygun gelişme 26-27 C arası sıcaklıkta olurken, çiçek açma dönemlerinde bu ısı 19-21 C arasında tutulmalıdır. Orkideler gölge bitkileridir. Direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır. Ilık bir oda sıcaklığı ve nemli hava orkidenin sevdiği şeylerdir. Haftada 2-3 kez sulanması yeterlidir. Sulamayı musluk suyuyla yapmayın çünkü kireçli suları sevmez. genelde 1 gün önceden dinlendireceğiniz suyla yada içme suyuyla sulayın. Saksıdaki orkidenizin alt tabağına su koymayın. Köklerin suyla direkt teması çürümelerine neden olabilir. Sulama sonrası, tabağa akan su dökülmelidir. Yaprakları sıcak havalarda nemlendirilebilse de çiçeklerine su değdirilmemelidir. Orkidelerin toprakları özeldir. Yani topraktır diyemeyiz. Hatta saksının içinde toprak yoktur desem mübalağa etmiş olmam. Ağaç kabuğu, yaprak çürüğü, dal parçaları orkidenin toprağını oluşturur. Genelde senede 2 defa çiçek açar ve 3 aya yakın çiçekli kalır. Yani bu göz ziyafeti çabuk bitmez.Bu sürenin sonunda çiçeklerini döktüğü zaman, çiçekli sapın üçüncü boğumdan kesilmesi gerekiyor. Zira benim gibi istediğiniz yerden kesmeye kalkarsanız orkidenizin çiçekleriyle hayallerinizde buluşabilirsiniz. Orkideleri hava tribilansından uzak tutmak ve havalandırmakta gerekiyor. Bu arada orkidelerin çiçek verme mevsimleri Aralık-Mayıs ayları arası.

Kaşiflerin rüyası

Orkideler kesme çiçek veya saksı bitkisi olarak yetiştiriliyor. Orkide satışında dünyada birinci sırayı Tayvan alıyor. Hollanda veTayland’ı ve diğer Asya ülkeler takip ediyor. Dünya çapında 2,5 milyon dolarlık ticaret hacmiyle çiçek tüccarlarının gözdesi. Günümüzde keşfedilmemiş yeni türleri birçok çiçek kaşifinin rüyasını süsleyedursun en son Çin’de kendi kendini dölleyen orkidenin bulunmasının haberi ilgili milyonlarca insana bir kez daha orkide hayranı haline getirdi. Yeni orkide türünün üremek için böceklere veya polenleri taşıyan rüzgara ihtiyaç duymadan kendini döllediği ortaya çıkarıldı.

Aşırı kırılgan yapıların rağmen orkideler Antartika kıyısı hariç her yerde yetişebiliyorlar. Bu da orkidelerin çok türlü bir çiçek olmasını sağlıyor. Phaneopsis’in vatanı Güneydoğu Asya, Himalayalar, Avusturalya’nın kuzeyindeki Pollile ve Palawan Adaları. Bu bitkiler tabiatta ağaçlar üzerinde asalak olmadan yaşayan gölge bitkileridir. Kayalar ve taşlar üzerinde yaşayan cinsleride mevcuttur.

Ülkemizde henüz çok az çeşidini saksılar içinde çiçekçilerde görebildiğimiz orkidenin, yüzlerce türünü bir park bahçe düzeni içinde görebileceğimiz yerler de var. Bu bahçelerden belki de en güzeli Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da bulunan Orkide Bahçesi. Sarıdan kırmızıya, beyazdan somon rengine kadar yüzlerce orkide çeşidini burada bulabilirsiniz. Şekil ve renkleri birbirinden farlı orkidelerle dolu bu orkide bahçesi sadece tek bir çiçeğin türleri arasındaki bu zenginliği bir arada görebileceğiniz nadir parklardan birisi. Kuala Lumpur Orkide Park’ta ‘buda mı?’ orkidenin bir çeşidi diyeceğiniz yüzlerce çiçekle karşılaşabilirsiniz. Pervane şeklindeki yapraklarıyla tanıdığımız orkidenin, çiçekleri kuşların saldırısına uğramış gibi görünen bir türü olduğunu burada görecek, bu bahçeyi gezdiğinizde daha nice güzellikteki orkideleri seyredebileceksiniz. Aynı zamanda size vereceği pozitif enerjiyi de unutmayın.

Güzele bakmak

Çiçeklerin ve suyun insan psikolojisi üzerindeki etkilerini biliyoruz. Güzel şeyle meşguliyet, güzele bakma, güzel görebilme, ve herşeyde güzeli görebilme… Bütün bunlara belki bir çiçek sahibi olarak yeniden kavuşabiliriz. Rüyalarda bile orkide görmek, müjdeli ve güzel bir habere ve bol kısmete delalet eder. Rüyanızda koklayacağınız orkide ise çok kısa bir zaman içinde kısmetinizin açılacağına ve rızkınızın bollanacağına işaret ediyor kimi yorumculara göre. Rüyalarda da görmekle beraber tıpkı Kuala Lumpur’daki orkide bahçesinde olduğu üzere rüya gibi bir bahçeyi ülkemizde de görmek ne güzel olurdu. Kim bilir belki gerçekleşen bir rüya olur…

Eminim başka birisi size orkideyi anlatmaya kalksa oda orkide için ‘farklı’ cümlesiyle başlayıp yine ‘farklı’cümlesiyle yazısını bitirecekti.

Orkide Bahçesi – Bu yazı 2007 yılının Kasım ayında yayınlanan Gezgin dergisinin 10. sayısından alınmıştır.