19 yıl önce 11 Temmuz 1995 günüydü. 2.Dünya Savaşı’ndan sonra en büyük katliam olarak kayıtlara geçen; BM güvencesi altında oldukları belirtilen ve silahsızlandırılan Boşnakların Sırplar tarafından katledildikleri o gün…
Yazı ve Fotoğraflar: Merve Karaytu
Potoçari’de bulunan eski akü fabrikasına doldurulan ve türlü işkencelerle katledilen Boşnakların tek çaresi ne yapıp edip bu ölüm cehenneminden kaçmaktı. Potočari Köyü’nden kaçıp ormanın içlerinde saklanarak, ağaç kabuklarını ve çiçekleri yiyerek ayakta durmaya çalışmak ve kaçmak, onların hayatta kalabilmek için belki tek şansıydı. Bilinçli bir şekilde silahsızlandırılarak acımasızca öldürülen ve topraklarından koparılmaya çalışılan bu insanların kaçışın ardından tek çıkar yolu, önlerindeki sarp ormanı ve yaklaşık 120 km’yi aşıp Tuzla’nın Nezuk köyüne varabilmekti.
Yarısından çoğu kaçarken dağda Çetnikler tarafından katledildi. Kaçabilenler ise köylerde ve orman içlerinde saklanarak Nezuk’a varmayı başardılar. Peki ya geride bıraktıkları? Oğulları, eşleri, çocukları, komşuları dağda yakalanmış veya Srebrenitsa’da acımasızca öldürülmüşlerdi. Sıprlar 1992’den beri Bosna’da aktif bir katliam yapıyorlardı ancak en büyüğü o gün olmuştu. Bosna 11 Temmuz 1995 sabahı hiçbir zaman dindiremeyeceği bir acıyla karşı karşıya kalmıştı.
Bundan tam 19 yıl önce Srebrenitsa katliamından kaçan 13 bin kişiden sadece 3 bin kişi sağ kurtulabildi. Bugün dünyanın her yerinden, her milletten binlerce insan aynı yolu Tuzla’nın Nezuk köyünden başlayarak Potoçari’ye kadar yürüyor. Az da olsa onları anlayabilmek az da olsa acılara merhem olabilmek, yanınızdayız diyebilmek için…
Şu an Potočari’de yatan katliam kurbanı sayısı, bu yıl da bulunan mezarlarla birlikte 6 bin 241’e yükseldi. BM’nin verdiği rakamlara göre katliamın bilançosu toplamda 8372 kişi… Ancak bunlar sadece BM’nin kayıtlı listesine ait olanlar. Muhtemel rakamlar bundan daha fazla… Bugün hala yeri bilinmeyen binlerce mezarsız masum Bosna’da yatıyor
Ölüm Yürüyüşü :Marş Mira
Yürüyüş her yıl 8 Temmuz sabahı Tuzla’nın Nezuk Köyü’nde başlıyor. 10 Temmuz akşam 17.00 gibi Potočari Köyü’nde son buluyor. Katılım kartınızı yine buradan alıyorsunuz. Önceden herhangi bir başvuru olmuyor. Ve bir katılım sayı sınırlaması yok.
Seneye ilk defa katılacak olanlar ve bu yürüyüşe bir zaman mutlaka katılmak isteyenlere tavsiyem, hiç tereddüt etmeyin! Bu yol bir hayat gibi…Tıpkı 19 yıl önce bu yoldan kaçıp kurtulanlara ikinci bir hayat verdiği gibi size de hayata yeni bir bakış açısı kazandıracak. Kuracağınız arkadaşlık ilişkileri, dinleyeceğiniz yaşanmış hikâyeler, size bir bardak su ikram edebilmek için işini gücünü bırakıp evinden çıkıp yürüyüş patikası üzerinde bekleyenler, gözünüzün taa en içine bakan Bosnalı çocuklar… Ve en sonunda 5 bin kişi ile birlikte Potoçari köyüne vardığınızda sağınızda bir yamaç boyunca uzanmış yatan katliam şehitleri, solunuzda onlara işkence edilen fabrikayı ve size bakıp gözyaşı döken şehit ailelerini gördüğünüzde hiç bir şey sizin içinde eskisi gibi olmayacak.
Emin olun Marş Mira’ya katıldığınızda hissedeceklerinizin hayatınızda çok nadir yaşadığınız şeyler olduğunu fark edeceksiniz. Bu nedenle yürüyüşün ayrıntısına çok girmek yerine, Marş Mira’ya önümüzdeki yıllarda katılacak olanlara sadece ipin ucunu uzatıyorum. Belki bir gün bir ucundan siz de tutmak istersiniz…
Mars Mira’ya ilk defa katılacak olanlar için önemli bilgiler
Yürüyüş için bir gün önce Tuzla’da kalmanız gerekiyor. Yürüyüşün başladığı Nezuk köyünde otel veya pansiyon yok. Tuzla’da kalıp,
sabah yürüyüşten 2 saat önce bir taksiyle Nezuk Köyü’ne gitmeniz gerekiyor. Saraybosna’da kalıp yürüyüş günü sabaha karşı Tuzla’ya yola çıkanlar da oluyor, ancak böylesi meşakkatli bir yürüyüş öncesi yaklaşık 4 saat yol yorgunluğu çekmek sizi zorlayabilir.
Yürüyüş sırasında üstünüzde rahat edebileceğiniz spor bir kıyafet olması şart. Yanınıza yedek bir kıyafet alabilirseniz iyi olur. Sağlam bir yürüyüş ayakkabısı mutlaka gerekli. Dağ yolları çok sapa ve ayaklarınızı sağlama almanız gerekiyor. Yolda su alabileceğiniz yerler, hatta dağıtıldığı anlar olacaktır. Ama yine de Nezuk’tan çıkarken mutlaka suyunuzu ve atıştırmalık yiyeceklerinizi yanınıza alın. Sırt çantanızın fazla yüklü olmaması için sadece en gerekli şeyler yanınızda olmalı. Varsa çadır veya uyku tulumu, yağmurluk, peçete, ıslak mendil, su şişeniz, yedek kıyafet, şapka, yüksek faktörlü koruyucu krem. Bunlar yanınıza almanız gereken en önemli şeyler.
Yürüyüş yolu yaklaşık 120 km kadar. İki gece dağda konaklayacağınız için kendi çadırınızın olması, size kolaylık sağlar. Bunun dışında dağda, katılanlar için kurulan çadırlar oluyor ancak bunlar basit düzenekli ve önü arkası açık şekilde çadırlar. Bu çadırlar zaten hızlıca dolduğu için yer bulamayabilirsiniz. Yolda köy içlerinde, köylülerin ikramlarının yanı sıra meyve satan araçlara rastlayabiliyorsunuz. Buradan da yiyecek bir şeyler alabilmeniz mümkün.
En zor gün son gün olacak çünkü yorgunluğunuz hat safhada olacak. Ama yine de durmadan yürüyecek gücü kendinizde bulacaksınız buna eminim… 10 Temmuz günü akşam üzeri Potočari Köyü’nde menzilinizi tamamlıyorsunuz. 10 Temmuz gecesi Potočari’de kalıp, 11 Temmuz sabahı Potoçari’de gerçekleşecek cenaze namazı ve anma törenine katılabilirsiniz. Tören sonrası ring tarzı otobüsler alandan Saraybosna, Tuzla gibi Bosna’nın büyük şehirlerine ve ilçelerine ücretsiz sefer yapıyorlar.
Bu yazı 2014 yılının Ağustos ayında yayınlanan Gezgin Dergisi’nin 90. sayısından alınmıştır.