Pazartesi , 7 Ekim 2024

Osmanlı Tarihçisi Hammer Burada Yatıyor!

Yazı: Yaşar ŞADOĞLU-Veysel TÜRK    Fotoğraflar: Yaşar ŞADOĞLU

Avusturya’da Osmanlı izleri:

(Joseph von Hammer-Purgstall) (YUSUF BİN HAMMER)

Avusturyalı şarkiyatçı, Osmanlı Tarihçisi Joseph von Hammer’in, Viyana çevresindeki  Klosterneuburg’da Hiristiyan Mezarlığındaki(Friedhof Weidling) kabri, görenlerin oldukça ilgisini çekiyor. Çünkü  mezar taşı ve üzerindeki yazılar müslüman ilim adamlarının mezar taşı uslubunu yansıtıyor.

İlber Ortaylı, Hammer’in mezarından şöyle sözediyor; ‘’Tamamıyla oryantal üslubda bir mezar taşıdır. Son derece de ağır, bugünkü mezarlar gibi böyle mutantan bir gösterişe, zevksizliğe kaçmayan basit, ama ağırlığıyla kendisini hissettiren bir mezar taşı…’’ (İlber Ortaylı, Osmanlı’yı Yeniden keşfetmek; syf 104.)

KİMDİR  JOSEPH VON HAMMER

1774 yılında Avusturya’nın Graz kentinde doğmuştur. 15 yaşındayken Viyana’daki İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisinde öğrenim görmeye başladı ve beş yıl boyunca diplomatik tercüman eğitimi gördü. Bu süre zarfında Türkçe, Arapça, Farsça dillerinin yanı sıra İtalyanca, Fransızca, Latince ve Yunanca da öğrendi. Dil öğrenmeye istidatlı bir kişilikti. 1799 yılında ilk kez İstanbul’a geldi. Bu dönemde Doğu Tarihi ve edebiyatıyla ilgilenmiş Doğu Akdeniz’de Fransız’lar aleyhine İngilizlerin açtığı seferlere katılmıştır. Mısır’a gidip Arapça öğrenmiş, 1807’de Avusturya’ya dönmüştür. Ülkesinde saray müşavirliği yapmış, imparatorluk akademisinde başkan seçilmiştir. 1835’te politikayı bırakıp kendini tamamen tarih çalışmalarına vermiştir.

Doğu dillerine ve kültürüne ait önemli eserleri Almanca’ya kazandırarak büyük yankılar uyandıran ünlü tarihçinin en büyük eseri OSMANLI İMPARATORLUĞU TARİHİ’dir.

Yine, Dünya’nın gelmiş geçmiş en büyük kişileri arsında sayılan Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sini de Batı alemine tanıtan  Baron Joseph von Hammer-Purgstall olmuştur.

Türk Tarihi ve Edebiyatı üzerine 50 yıl boyunca çalışan Harnmer’in 76 eseri vardır.

‘’Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi’’ adlı eserinde ikibinden fazla şairin kısa hayat hikayelerini yazmış ve bazı şiirlerini Almanca’ya çevirmiştir. Onun eserleri diğer batılı tarihçileri etkilemiş ve Osmanlı Tarihi ve Edebiyatı hakkında çalışmalar yapmalarına neden olmuştur.

İranlı şair HAFIZ’ın Divan’ını çevirerek şöhrete ulaşan Hammer-Purgstall’in, Goethe’yi etkilediği söylenmiştir. Joseph von Hammer’in, bütün hayatını adadığı ‘’şarkiyat’’ çalışmaları neticesinde, İslam’dan ve Osmanlı’dan müspet yönde etkilendiğini anlıyoruz. Türklerden şöyle bahseder büyük tarihçi; ‘’Tarih Türklerden çok sey ögrendi. Onlarin elinden çıkma öyle eserler var ki, medeniyet için birer süs teşkil etmektedir.’’ (Yılmaz Öztuna, Osmanlı Devlet Tarihi I, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Yayın 2068, 1998)

MEZAR TAŞINDA  NE YAZIYOR Hammer, Batılılarin Türklere ve İslama duyduğu önyargılara karşı durmuştur. ‘’Doğu ve Batı arasında gidip gelen adam’’ olarak vasıflandırılan Hammer, ismini  zaman zaman YUSUF BİN HAMMER olarak kullanmıştır. Kendisinin tasarısı ve vasiyeti doğrultusunda yaptırılan  kabri bir Hiristiyan mezarından çok İstanbul’daki ulema kabirleri gibidir. ilber Ortaylı, Hammer’in bu isteğini,  Dogu ile kişiligini özdeşleştirme çabası olarak yorumlamakta ve Ahmet Cevdet Paşa’nın mezar taşını örnek aldığını söylemektedir.

KABRİN BAŞLIK TARAFINDAKİ TAŞIN ÖN YÜZÜNDE

Hüve’l Baki Biz, O’ndan geldik ve yine O’na döneceğiz. Her insan ölecektir. Her mülk yok olacaktır. Hayat ebedi değildir, ölümsüz olan istisna…

KABRİN AYAK TARAFINDAKİ TAŞIN ÖN YÜZÜNDE Hüve’l Hayyu (Diri olan O’dur) Rahman olan, kullarının günahlarını çok örten, onları cezalandırmayan ve bağışı bol Allah’ın merhametine sığınan(muhtaç),  üç dilin tercümanı merhum ve mağfur Hammer oğlu Yusuf. Ruhu için güzel bir anı…

KABRİN AYAK TARAFINDAKİ TAŞIN İÇ YÜZÜNDE Ziyaretten murad ancak duadır, Bugün bana ise, yarın sanadır.

Tercüme ettiğimiz bölümler Arapça ve Osmanlıca’dır. Ayrıca kabir taşında, farsça, latince, fransızca yazılar da bulunmaktadır.

JOSEPH VON HAMMER, Osmanlı Sultanı 2. Mahmut tarafından mücevher kutu, nişanü’l iftihar ve mahzuziyet’i seniyye ile taltif edilmiştir. Kültürümüzün ve tarihimizin Avrupa’da tanınmasında emeği geçen bu büyük tarihçiyi minnetle anıyoruz.

Osmanlı Tarihçisi Hammer Burada Yatıyor! – Bu yazı, Gezgin dergisinin 2010 yılının Ağustos sayısında yayımlanmıştır.

Yazar : HALİT ÖMER CAMCI

Gezgin, ışık avcısı, oğlunun babası...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir