Müstakbel Mimari

Paris’te Sokak trafiği, büyük bir mede­niyet merkezi için cidden utanılacak bir hale gelmiştir. Buna sebep oto­mobildir.

Yazı: Ahmet Haşim

Buharın keşfi, insanlık hayatında bü­yük bir değişiklik yapmıştı. Mavi deniz üzerinde büyük pervaneler gibi dola­şan yelkenli gemiler, kanatlarını top­layıp öldüler; fabrika mimarîsi doğdu: siyah bacalar ve hava gökyüzü man­zaralarını değiştirdiler. Her tarafta işçi ırkı, eski esirler cinsinin yerine geç­ti. İşte o kadar. Fakat motor hayatın umumî manzarasını yakında kökün­den çevirip başka bir şekle koyacak. Paris’te az çok istatistik işlerinden anlar bir zattan öğrendiğime göre, bu şehirde çalışan yalnız kira otomo­billerinin sayısı otuz altı bini geçiyor. Buna sayısı bence meçhul binlerce hususî otomobil daha ilâve edilir­se, yol trafiğinin Paris’te ne çetin bir mes’ele teşkil ettiği anlaşılabilir. Dün­yayı kaplayan otomobil fabrikalarının motorda her gün vücuda getirdiği yeni gelişmeler, araba sahibinin kar­şılaştığı müşkülleri hızla azaltıyor. Fiyatlar günden güne ucuzlamakta, ödeme için yapılmakta olan kolaylık­lar, artık her keseyi otomobile doğru çekmektedir. O suretle ki, her adamın şişip koca bir otomobil haline gelme­si ve caddelerde akan halkın bir dev sürüsünü andırması hiç de uzak bir gelecek değil!

Bu gelecek gele dursun, daha şimdi­den Paris caddeleri, bilhassa akşam beşten yedi buçuğa kadar, boğulmuş hasta bir damar gibi, trafik akınını içine almaya yetişemiyor. Binlerce otomobil cadde ortalarında sıkışmış, adım başına dikilen polislerin sopa işaretlerine uyarak, birer kaplumbağa yürüyüşü ağırlığı ile, her beş dakikada bir ancak yarım metrelik bir yol alıyor. Bu hal, yeni bir sür’at âleti olan oto­mobili, zıttı olan eski beygirli araba­nın da aşağısına düşürmektedir. Bu yüzden yollar tıkanıyor, yaya hareket edemiyor ve şehrin umumî hareketi her tarafta felce uğruyor.

Ne olacak? Şimdiye kadar büyün baş­vurulan çarelerin derde deva teşkil edemediği anlaşıldı. Otomobili dün­ya yüzünden kardırmak da tabiî bahis konusu değil. Mecburen iptidaî nakil vasıtalarına göre kurulan Ortaçağ şe­hir çerçeveleri yıkılacak ve şimdi bir nevi deli addedilen Le Courbusier gibi mimarların estetiği dünya üze­rinde hâkim olacak…

Gelecek otomobil şehrinin zemini çeşitli tabakalardan meydana gele­cek, trafik sahasını boşaltmak için evler kalkacak ve bütün bir mahalleyi karnında toparlayan Amerikalılara has kırk elli katlı, bin bir pencereli korkunç ve çıplak küpler yükselecek. Bunu bir hayal zannetmemeli, Paris’te şimdi­den yeraltında büyük caddelerin açıl­ması ciddiyetle düşünülüyor.

Kaynak: Bize Göre & Bir Seyahatin Notları / Şule Yayınları / 2011 (İlk yayın İkdam Gazetesi, 1928)

Müstakbel Mimari – Bu yazı 2014 yılının Ağustos ayında yayınlanan Gezgin Dergisi’nin 90. sayısından alınmıştır.